Ticarî faaliyetlerde kullanılan ayırt edici işaretler arasında işletme adı, ticaret unvanı, marka, coğrafi işaret, internet alan adı bulunmaktadır.
TÜRK TİCARET KANUNU MADDE 18- (1) Tacir, her türlü borcu için iflasa tabidir; ayrıca kanuna uygun bir ticaret unvanı seçmek, ticari işletmesini ticaret siciline tescil ettirmek ve bu Kanun hükümleri uyarınca gerekli ticari defterleri tutmakla da yükümlüdür.
Ticaret unvanı Türk Ticaret Kanunumuzun 39. maddesinde “Ticaret Unvanı Kullanma Zorunluluğu” başlığı altında ve devamındaki maddelerinde düzenlenmiştir.
Her tacir, ticari işletmesine ilişkin işlemleri, ticaret unvanıyla yapmak ve işletmesiyle ilgili senetlerle diğer belgeleri bu unvan altında imzalamak zorundadır. (TTK madde 39/1)
Tescil edilen ticaret unvanı, ticari işletmenin görülebilecek bir yerine okunaklı bir şekilde yazılır. Tacirin işletmesiyle ilgili olarak düzenlediği ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi ile tacir internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi ise tescil edilen internet sitesinin adresi de gösterilir. Tüm bu bilgiler şirketin internet sitesinde de yayımlanır. Bu sitede ayrıca, anonim şirketlerde yönetim kurulu başkan ve üyelerinin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarı, limited şirketlerde müdürlerin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarı, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde yöneticilerin adları ve soyadları ile taahhüt edilen ve ödenen sermaye miktarı yayımlanır.(TTK madde 39/2)
Tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren 15 gün içinde, ticari işletmesini ve ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilân ettirmekle yükümlüdür. (Türk Ticaret Kanunu madde 40/1)
Ticaret unvanı bir taciri diğer bir tacirden ayırt etmeye yarayan isimdir. Gerçek kişilerde kullanılan isim ve soy ismin karşılığının ticari hayatın aktörlerinde ticaret unvanı olduğunu söylemek mümkündür. Tüzel kişi tacirlerde olduğu gibi gerçek kişi tacirlerde de ticaret unvanı kullanılması zorunlu olup ayırt edicilik yönünden koruma kapsamına alınmıştır.
Ancak usule uygun şekilde ticaret siciline tescil edilmemiş olan bir ticaret unvanının marka hukuku kapsamında korunması mümkün olmayıp koşulları oluşmuş ise haksız rekabet hükümleri çerçevesinde korunması mümkündür. Dolayısıyla ticaret unvanının sicile tescil ettirilmiş olması sağladığı korumalar açısından da önemlidir. Tescil ve ilan edilen ticaret unvanını kullanma hakkı sadece sahibine aittir.
TTK madde 45 gereğince ticaret unvanının seçiminde ve tescilinde gözetilen kriter daha önce tescil edilmiş ticaret unvanlarıdır. Hal böyle olunca daha önce tescil edilmiş olan markaların korunmasının sağlanması sorunsalı da ortaya çıkmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2007 yılında verdiği bir kararında daha önce tescil edilmiş olan bir markanın ticaret unvanı olarak tescil edilmesinin istenilmesinde ticaret unvanının daha önce tescil edilmiş bir marka olarak belirlenmesi halinde öncelik ilkesine dayanarak unvanın serbest olmadığına hükmetmiştir.
Marka hukuku çerçevesinde koruma ile haksız rekabet hükümleri çerçevesinde koruma arasında bazı önemli farklar bulunmaktadır. Örneğin, tescilli ticaret unvanı sahibi ticaret unvanının bir başkası tarafından marka olarak tescil ettirilmek istenmesine itiraz edebilir veya ticaret unvanı bir başka ticaret unvanı dolayısıyla tacize uğramış olan bir tacir karşı tarafın ticaret unvanının sicilden terkin edilmesini ya da ayırt edici bir başka ek kullanmasını talep edebilir.
Bir başka açıdan markaların kötü niyetli kişiler tarafından ticaret unvanı olarak kullanımıyla sıklıkla karşılaşmaktayız. Marka ve ticaret unvanı esasen farklı işlevlere sahip olmasına karşın günümüzde uygulamada ticaret unvanını marka olarak kullanan tacirlere sıklıkla rastlanılmaktadır.
Ticaret unvanını tescil ettiren kişiler Markanın Korunması Hakkında Kanun kapsamında kendi ticaret unvanının sonradan bir başkası tarafından marka olarak tescil ettirilmesi halinde başvuruya itiraz edebilmektedir. Ancak tescilli marka sahibi tüzel ya da gerçek kişi unvanında yer alan marka adının ticaret unvanı olarak tesciline itiraz edememektedir.
TTK madde 46 “…üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla;” şeklindeki düzenlemesi ile kanun koyucunun ticaret unvanının tescilinde de iltibasın önüne geçilmesini amaçladığını söyleyebiliriz.
GERÇEK KİŞİ TACİRİN TİCARET UNVANI :
Gerçek kişi tacirin ticaret unvanında kendi adı ve soyadı ile TTK madde 46’da yer alan “…, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişilerin kimliklerini gösteren ya da hayalî adlardan ibaret olan ekler yapılabilir.” hükmüne uygun ekleri kullanabilir.
Gerçek kişi tacirin kendi ad ve soyadını kısaltmadan kullanması zorunludur. Ek kullanıp kullanmamak konusunda takdir tacire aittir.
DERNEK YA DA VAKIFIN KURDUĞU TİCARİ İŞLETME UNVANI :
Dernek ya da vakıfların ilettikleri işletmeler için kullanılacak ticaret unvanının dernek ya da vakfın adının aynısı olması zorunludur.
ANONİM,LİMİTED ŞİRKET TİCARET UNVANI:
Anonim ya da limited şirket ticaret unvanı TTK madde 46’da yer alan “Tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında, üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla; her ticaret unvanına, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişilerin kimliklerini gösteren ya da hayalî adlardan ibaret olan ekler yapılabilir.” hükmüne aykırı olmamak kaydıyla her türlü şekilde belirlenebilir.
Ancak ticaret unvanına bir gerçek kişinin ad ve soyadı ekleniyorsa “anonim şirket/ limited şirket ” kelimelerinin A.Ş/ LTD.ŞTİ şeklinde kısaltılmadan kullanılması zorunludur.
DONATMA İŞTİRAKİNİN TİCARET UNVANI:
Donatma iştirakinin ticaret unvanı belirlenirken donatan kişilerden en az birinin adı ve soyadı ya da deniz ticaretinde kullanılan geminin adı mutlaka yer almak zorundadır.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta donatan kişilerden herhangi birinin adı kullanılırken soyadının kısaltılamayacağı ve iştirakin ticaret unvanında gemi adı kullanılmış ise gemi adının kısaltılamayacağıdır.
KOOPERATİF TİCARET UNVANI :
Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.
Kooperatif adını sadece Kooperatifler Kanunu’na uygun olarak kurulmuş teşekküller kullanabilir.
Kooperatif unvanında işletme konusu gösterilmek ve unvanda “kooperatif” kelimesinin kullanılması zorundadır.
KOLLEKTİF ŞİRKET TİCARET UNVANI :
Kollektif şirketin ortaklarının tamamının adı ve soyadı ile kollektif şirket ibaresinden oluşabileceği gibi yalnız bir ortağın adı ve soyadı ile kollektif şirket kelimelerinden de oluşabilir.
KOMANDİT ŞİRKET TİCARET UNVANI :
En az bir komandite ortağın adı ve soyadı ile adi komandit şirket ise “adi komandit şirket” , sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ise “sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket” ibaresinin bulunması zorunludur. Komandit şirketlerin ticaret unvanında komanditer ortağın adı ve soyadı ya da komanditer ortak tüzel kişi ise tüzel kişi unvanı bulunamaz.