İdare Hukuku

İdare hukuku, idari teşkilata ve idari faaliyetlere uygulanan hukuk kurallarının bütünüdür. İdari teşkilat, devlet tüzel kişisi ile diğer kamu tüzel kişilerinden oluşur. İdari faaliyet ise toplumun genel ve sürekli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ve kamu gücü kullanılarak yürütülen faaliyetlerdir.

İdare hukuku hakkında düzenlenmiş bir kanun bulunmamaktadır. İdari teşkilata ve idari faaliyetlere uygulanan hukuk kuralları Anayasadan, kanundan, Cumhurbaşkanı kararnamesinden, milletlerarası antlaşmadan, yönetmelikten ve içtihattan kaynaklanabilir. 

İdari Teşkilat

İdare hukukunda devlet tüzel kişisi için “merkezi idare” terimi kullanılmaktadır. Merkezi idare başkentte ve taşrada örgütlenmiştir. Merkezi idarenin başkent teşkilatı Cumhurbaşkanı ve yardımcı kuruluşlardan oluşur. Merkezi idarenin taşra teşkilatı ise il ve ilçe idaresinden oluşmaktadır.

Yerinden yönetim kuruluşlarının tamamı devlet tüzel kişiliğinden ayrı kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Yerel yönetimler, il özel idaresi, belediye ve köydür.

İdari Faaliyet

İdari faaliyetin konusu kamu hizmetidir. İdare kamu hizmetini bizzat yapabileceği gibi, özel kişiler tarafından da bu işi yaptırabilir. 

Kamu hizmetlerinin kamu kesiminde yer alan tüzel kişilere yaptırılmasına emanet usulü denir. 

İdarenin bir özel kişiyle yaptığı sözleşme uyarınca belli bir kamu hizmetinin masrafları kar ve zararı özel kişiye ait olmak üzere özel bir kişi tarafından yapılmasına imtiyaz usulü denir. Devlet adına imtiyaz verme yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir. Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz verilirken Danıştay’ın görüşü alınması gerekmektedir. İmtiyaz sözleşmelerinde çıkan uyuşmazlıklar idari yargıya gidilir ancak tahkim şartı öngörülürse milli veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi gerekir.

Bir kamu hizmetinin özel kişiye götürü bedel karşılığında gördürülmesine iltizam usulü denir.

Yap-işlet-devret usulü bir kamu hizmetine ilişkin tesisin özel teşebbüs tarafından kurulmasını, belli bir kar sağlanması amacıyla belli bir süre işletilmesini daha sonra da bedelsiz idareye teslimidir.

Yap-işlet usulü elektrik enerjisi santrallerinin sermaye şirketleri tarafından mülkiyetleri kendilerine ait şekilde kurulup işletilmesini ve üretilecek enerjinin de kamu idaresine satılmasını öngören modeldir.

İdari İşlem

İdarenin tek taraflı irade açıklamalarına idari işlem denir. İdari işlemin unsurları, yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurudur.

Yetki unsuru, idari işlemin Anayasa ve kanunun yetki verdiği kişi ve makam tarafından yapılmasıdır.

İdarenin görevli olduğu bir alanda yetkisiz kişinin işlem yapması yetki gaspını meydana getirir.

Yetkili bir makam ya da kamu görevlisinin kendi görev alanına girmeyen bir konu hakkında işlem yapması yetki tecavüzünü oluşturur.

Şekil unsuru, bir idari işlem için özel bir şekil öngörülmüşse bu şekle uyulması gerekir. Şekil şartına uyulmaması işlemi sakatlayacaktır.

Sebep unsuru, idareyi işlem için harekete geçiren sebeptir. 

Konu unsuru, işlemin doğurduğu hukuki sonucu ifade eder. 

Amaç unsuru ise her zaman kamu yararı olmalıdır.

İdari Faaliyetten Doğan Sorumluluk

İdarenin kusura dayanan sorumluluğuna hizmet kusuru denilir. Hizmet kusuru üç şekilde karşımıza çıkmaktadır. Hizmetin kötü işlemesi, hizmetin geç işlemesi ve hizmetin hiç işlememesi hizmet kusurunu oluşturur.

İdarenin tehlike taşıyan bir faaliyeti yürütmesi söz konusu olduğunda idarenin kusursuz sorumluluğu ortaya çıkar. 

İdare Mahkemelerinde Dava Açılması

İdari işlemlere karşı ve idarenin kusuruna karşı idari yargıda dava açılabilir. Dava genel olarak işlemin yapıldığı veya kusurun meydana geldiği yer idare mahkemesinde açılır. Tam yargı davaları ve iptal davaları olmak üzere iki çeşit dava vardır. İdari dava açma süresi vergi davalarında 30 gün, idari davalarda 60 gündür.  İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

İdare mahkemelerinin verdiği kararlara karşı istinaf ve temyiz yolu açıktır.