İcra İflas Hukuku

İcra ve iflas hukuku, özel hukuktan doğan borç ilişkilerinde, borçlunun borcunu ifa etmemesi sonucunda, alacaklının alacağını devlet organları eliyle tahsil edebilmesi için çeşitli yol ve kuralları düzenleyen hukuk dalıdır. İcra hukukunun temel kaynağı 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’dur. 

İcra hukukunda borçlunun bütün malvarlığına el konulmaz, borcunu ödemeye yetecek kadar olan malvarlığı haczedilir, satılır ve alacaklıya alacağı ödenir. Malvarlığı borcu ödemeye yetmezse aciz belgesi düzenlenir.

İcra daireleri icra teşkilâtının asli organlarındandır. İcra dairelerinde icra müdürü, icra müdür yardımcısı, icra memurları ve hizmetliler yer alır. İcra teşkilâtının diğer bir asli organı icra mahkemesidir. İcra dairelerinin yaptığı işlemlere karşı şikayet yoluna başvurulur. Şikayet icra mahkemesine yapılır. Şikâyet süresi, şikâyet konusu icra takip işlemini öğrenme tarihinden itibaren yedi gündür.

İcra hukukunda üç çeşit takip yolu bulunmaktadır. Bu yollar, ilamsız icra, ilamlı icra ve rehnin paraya çevrilmesi yoludur. 

İlamsız icra, bir mahkeme kararına dayanmak zorunda olmadan alacaklının doğrudan icra dairesine giderek icra takibi başlatabildiği takip yoludur. İlamsız icra ikiye ayrılır. Genel haciz yolu ile ve kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu olmak üzere iki ilamsız icra yolu vardır. Genel haciz yoluna para ve teminat alacakları için başvurulur. İlamsız icrada aksi belirtilmemişse genel yetkili icra dairesi, borçlunun yerleşim yerinde icra dairesidir. İcra dairesi ödeme emri düzenler ve gönderir. Bunun üzerine borçlu borcunu ödemez veya borca itiraz etmezse haciz aşamasına geçilir. Haciz aşamasından sonra haczedilen mallar satılır ve alacaklıya alacağı ödenir. Borçlunun haczedilecek malı bulunmaması veya yeterli gelmemesi durumunda alacaklıya borç aciz belgesi verilir. 

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolunda alacak bir kambiyo senedine (poliçe, bono-emre yazılı senet, çek) bağlı olmak zorundadır. İcra dairesine takip talebi ile bu yol başlar. Genel haciz yoluyla aşamaları aynıdır.

İlamlı icra, bir mahkeme kararının gereğinin yerine getirilmesi için başvurulan takip yoludur. Her türlü alacak için bu yola başvurulabilir. İlamlı icraya başvurabilmek için, ilamın zamanaşımına uğramamış olması gerekir. İlam zamanaşımı süresi 10 yıldır. İlamlı icra takibinde Türkiye’deki bütün icra daireleri yetkilidir. Borçluya icra emri gönderilir ve icra emrine itiraz edilemez.

Alacaklının alacağını rehinle teminat altına almış olması nedeniyle borç ödenmediğinde rehnin paraya çevrilmesi yoluna gidilmesi zorunludur. Rehinli malın bedeli alacak miktarını karşılamazsa kalan kısım için ayrıca haciz yoluna gidilebilir. Ancak alacak kambiyo senedine bağlı ise alacaklı önce kambiyo senedi yoluyla icra yoluna başvurabilir. Bu takipte haciz aşaması yoktur.

İflas hukukunda borçlunun haczedilebilecek bütün malvarlığına el konulur ve varsa bütün alacaklıların alacakları ödenir. Borçlunun karşısında bütün alacaklıları birden bulunur. Bu takip yoluna bütün borçlular için değil, iflasa tabi olan borçlular için başvurulabilir. 

Tacirler iflasa tabidir. Tacir sayılanlar ve tacir gibi sorumlu olanlar da iflasa tabidir. Ayrıca tacir, ticareti terk etse de 1 yıl daha iflasa tabidir. Kolektif şirket ortakları ve komandit şirketlerde komandite ortaklar şirket borçlarından dolayı iflasa tabidirler.

Alacaklının haciz ve iflas istemek hususunda seçim hakkı vardır. Hatta bu yollardan birisine başvuran alacaklı, bir defaya mahsus olmak üzere başvurduğu yolu bırakıp harç ödemeden diğer yola başvurabilir.

Takipli iflas ve takipsiz iflas olmak üzere iki iflas çeşidi vardır. 

Takipli iflas, genel iflas yolu ve kambiyo senetlerine mahsus iflas yolu olarak ikiye ayrılır. Tacirin, muaccel para borcunu ödememesi alacaklıların genel iflas yoluna başvurması için yeterlidir.  Takip talebi icra dairesine yapılır.. 3 gün içinde bir ödeme emri gönderilir. Ödeme emrinde Borçlunun konkordato teklif edebileceği ve iflasa tabi değilse ödeme emrine itiraz edebileceği yazılır. Ödeme emrine itiraz edilmezse takip kesinleşir ve ilan edilir. İlandan itibaren 15 gün içinde diğer alacaklılar, iflasa karar verilmesine gerek olmadığını ileri sürüp iflas davasına müdahale ve itiraz etmezlerse borçluya süre verilir. Borç ödenmezse iflasa karar verilir. İflas isteme hakkı ödeme emrinin tebliğinden 1 yıl sonra düşer. 

Kambiyo senetlerinde mahsus iflas yoluna başvurabilmek için alacak kambiyo senedine bağlı olmalıdır. Alacaklının icra dairesine başvurarak takip talebinde bulunması ve senedin aslını takip talebine eklemesi ve iflas istediğini belirtmesi gerekir. İcra dairesi, senedin vadesinin gelip gelmediğini ve alacaklının bu yola başvuru hakkının olduğunu tespit ederse borçluya bir ödeme emri gönderir. 

Takipsiz iflasta, alacaklının borçlunun iflasını sağlaması için kanunda belirtilen bazı sebeplerin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu sebepler gerçekleşmesi sunucunda alacaklı doğrudan asliye ticaret mahkemesinde iflas davası açarak, borçlunun iflasını talep eder. Mahkeme de sebebin gerçekleştiğini tespit ederse borçlunun iflasına karar verir. Borçlu da bazı durumlarda kendi iflasını isteyebilir, bazı durumlarda ise zorunludur. 

İflas davası iflas ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde açılabilir. Tacirin işlem merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde açılır. Asliye ticaret mahkemesinin buradaki yetkisi kamu düzenindendir ve kesindir. Bu nedenle yetki sözleşmesi yapılamaz. Dava basit yargılama usulüne göre incelenir.

İflas açıldığı anda müflisin bütün mal ve hakları tasfiyeye tabi olur. Müflisin bütün mal ve haklarının oluşturduğu toplama iflas masası denilir. Müflisin iflas masası kapsamındaki mal ve hakları üzerindeki tasarruf yetkisi sınırlanır. 

İki çeşit iflas vardır. İflas masasındaki mal ve hakların değeri tasfiye giderlerini karşılarsa adi iflas yoluna gidilir. Burada iflasın özel organları vardır. İflasın normal tasfiye usulü budur. Bu tasfiye 6 ay içinde bitirilir. Bitirilemezse basit tasfiye şekline dönüşür.  Basit tasfiyede görevli organ iflas dairesidir.

Konkordato elinde olmayan nedenlerle işleri iyi gitmeyen ve mali durumu bozulmuş olan borçluları korumak için getirilen bir olanaktır. Konkordato, bir borçlunun alacaklıları ile yaptığı ve asliye ticaret mahkemesinin onayı ile hüküm ifade eden bir cebri icra kurumudur.