BORSA İSTANBUL
1983 yılında 18183 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 Sayılı KHK” ile Türkiye’deki sermaye piyasalarını canlandırmak, menkul alım satım işlemlerinin gerçekleşmesini sağlamak amacıyla menkul kıymetler borsalarının kuruluş esas ve şartları düzenlenmiştir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası adı altında 1985 yılında faaliyet gösteren kuruluş 2013 yılından itibaren Borsa İstanbul adını almıştır.
Borsa İstanbul, yatırım ve kalkınma bankaları, ticari bankalar ve aracı kurumların üyeliğine sahip bir meslek kuruluşudur. Sermaye Piyasası Kanunu’na dayanılarak kurulan bu kuruluşun tüzel kişiliği bulunmaktadır.
Borsa İstanbul’un temel amacı, sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli taş ve madenlerin, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen sözleşme ve diğer belgelerin, yani borsada işlem görmeye müsait her türlü değerin serbest rekabet şartlarının olduğu güvenilir bir ortamda alınıp satılabilmesini mümkün kılmaktır. Bu kurum Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlenmektedir.
İSTANBUL TAKAS VE SAKLAMA BANKASI
Menkul kıymet alım/satım işlemlerinin takası, İstanbul Menkul Kıymetler Bankası tarafından, 1988 yılından itibaren kurulan bir müdürlük tarafından yerine getirilmeye başlanmıştır. 01.01.1992 tarihinden itibaren, İMKB tarafından gerçekleşen işlemlere ilişkin menkul kıymetlerin takası ve saklama yetkisi, TAKASBANK’a verilmiş ve şirket bu tarihte faaliyete geçmiştir. İMKB’nin Borsa İstanbul adına dönmesi üzerine kuruluş İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş olarak değiştirilmiştir.
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş, Borsa İstanbul bünyesindeki piyasalarda gerçekleşen işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere kurulmuş bir merkezi takas kuruluşudur.
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. temel amacı, takas ve saklama hizmetleri vermek, finansal hizmetleri ve her türlü iktisadi faaliyeti gerçekleştirerek piyasaların rekabet gücünü artırmaktır. Bu amaç için, sermaye piyasası mevzuatının ve Bankacılık Kanunu’nun kendisine izin verdiği tüm faaliyetlerde bulunabilmektedir. Aynı zamanda etkin bir merkezi teminat ve risk yönetim sistemi geliştirerek, piyasalardaki karşı taraf kredi riskinin yönetimine, sermaye piyasalarının risk yönetim altyapısının güçlendirilmesine ve piyasada aracılık maliyetlerinin azaltılmasına katkı sağlamaya çalışmaktadır.
Takasbank, yürüttüğü projeler ile uluslararası takas ve saklama kuruluşları arasında örnek bir kurum olma hedefine ulaşmayı amaçlamaktadır.
MERKEZİ KAYIT KURULUŞU
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), bir saklama kuruluşu olarak üyelerine saklama, veri depolama ve raporlama, kurumsal yönetim ve yatırımcı hizmetlerini sunmaktadır. Aynı zamanda MKK, araştırma geliştirme merkezi olarak yazılım, sistem ve platformlarla yerli ve yabancı sermaye ve finans kuruluşlarına teknoloji hizmeti sunmaktadır.
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakları kayden izlemek üzere tüzel kişiliği olan bir kuruluş kurulacağı düzenlenmiştir. 2001 yılında MKK kurulmuş, 5390 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayınlanmıştır.
MKK tarafından kayden izlenen kıymetler; Borsa İstanbul’da işlem gören pay senetleri, yatırım fonu, borsa yatırım fonu, özel sektör tahvili, finansman ve banka bonosu, menkul kıymetler, altına dayalı veya paya dönüştürülebilir tahvil, kamu ve özel sektör kira sertifikaları, devlet iç borçlanma araçları, varant, gayrimenkul sertifikaları ve elektronik ürün senedidir.
TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI ARACI KURULUŞLARI BİRLİĞİ
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği 11 Şubat 2001’de kurulmuştur. Nisan ayında faaliyete geçen bu kamu kurumu niteliğinde düzenleyici meslek kuruluşuna sermaye piyasasında faaliyette bulunan tüm bankalar, aracı kuruluşlar, portföy yönetim birlikleri ve yatırım ortakları üyedir. Yurt içi ve yurt dışında olmak üzere birden fazla üyesi bulunmaktadır.
Bu Birlik, sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini ve haksız rekabeti önlemek amacıyla kurulmuştur. Aynı zamanda mesleki konularda üyelerini de bilgilendirmektedir.
Sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere araştırmalar yapan ve eğitim programları düzenleyen bu Birlik, haksız rekabeti önlemek amacıyla da tedbirler almaktadır. Bu tedbirleri ve sermaye piyasasının düzenini sağlamak amacıyla aldığı karar ve düzenlemeleri SPK’ya bildirmektedir. Yabancı ülkelerin sermaye piyasasında bulunan dengi kuruluşlar ile de sermaye piyasaları konusunda her türlü işbirliği yapabilmektedir.