Uluslararası ticarette uygulamada en çok ICC’nin uzlaşma kurallarına başvurulur.(ICC Mediation Rules) Taraflarca tahkim yoluna gitmenin ön şartı olarak uzlaşma yoluna başvurulması şart olarak kullanılabilir.
ICC’nin Uzlaşma Kuralları 1 Ocak 2014’te yürürlüğe girmiştir ve uygulanmaktadır.
Uzlaşma sürecinde taraflar diledikleri zaman süreci sona erdirebilirler. Prosedürün hiçbir bağlayıcılığı yoktur ancak uzlaşma gerçekleşir ve taraflar aralarında uzlaşma anlaşmasını imzalarlarsa artık bu metinde yer alan şartlarla bağlı olurlar.
Uzlaşmada en önemli husus gizliliktir.
Uzlaşma sürecinde taraflarca ifade edilen teklifler veya görüşler, uzlaştırıcının yaptığı teklifler ya da tekliflerden herhangi birinin kabul edildiği beyanı delil olarak kullanılamaz.
ICC tahkim kuralları zorunlu bir uzlaşma prosedürünü öngörmez.
Taraflarca uyuşmazlığa uygulanacak hukuk yönünden yetkili mahkeme belirlenmemişse, yetki sözleşmesi ya da yetki şartı düzenlenmemişse genel yetki kuralları uygulanır.
MÖHUK md 47 “Yer itibariyle yetkinin münhasır yetki esasına göre tayin edilmediği hâllerde, taraflar, aralarındaki yabancılık unsuru taşıyan ve borç ilişkilerinden doğan uyuşmazlığın yabancı bir devletin mahkemesinde görülmesi konusunda anlaşabilirler. Anlaşma, yazılı delille ispat edilmesi hâlinde geçerli olur.”
MÖHUK madde 47 gereğince taraflar yetkinin münhasır yetki esasına göre saptanmadığı hallerde yabancılık unsuru taşıyan ve borç ilişkisinden doğan uyuşmazlığın yabancı devlet mahkemesinde görülmesini kararlaştırabilirler. Yetki şartıyla ya da bağımsız yetki anlaşmasıyla düzenlenebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken MÖHUK’un sadece borç ilişkisinden doğan uyuşmazlıklar yönünden yetki sözleşmesi yapılabilmesine olanak vermesidir. Ancak yetki sözleşmesinin tarafları hakkında herhangi bir sınırlama getirmemiştir ve kamu tüzel kişileri de yetki konusunda anlaşma yapabilir.
Uyuşmazlıkların çözüm yolu olarak tahkim yolu da kararlaştırılabilir ya da mevzuat gereği uyuşmazlığın tahkime götürülmesi söz konusu olabilir.
Tahkimin hukuki niteliği hakkında başlıca dört farklı görüş vardır.Ancak genel olarak tahkim yolunun ticari uyuşmazlıkların devlet mahkemelerinin yetkisi dışında uzman hakemlerden oluşan hakem heyeti tarafından çözüme kavuşturulması olarak tanımlayabiliriz.
Tahkim yolunun mahkemelere göre daha hızlı olması, tarafların eşitliğine hizmet etmesi, farklı tabiyetteki tarafların yerel mahkemelere güven eksikliği, uzman ve deneyimli kişiler tarafından uyuşmazlığın sonuçlandırılması ihtiyacı, sürecin gizliliği ve kamuya açık olmaması, tanıma ve tenfiz prosedüründeki kolaylıklar tarafları tahkim yoluna götürür.
Burada önemli olan bir diğer husus New York Yabancı Hakem Kararlarının Tenfize İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne her ülkenin taraf olmamasıdır. Taraf olmayan ülkeler açısından tanıma ve tenfiz imkansız dahi olabilmektedir.
Tahkim yolunun her uyuşmazlık açısından mümkün olmadığı, örnek olarak gayrimenkul aynına ilişkin uyuşmazlıkların ve diğer kamu düzenine ilişkin uyuşmazlıklarla iş hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların tahkime götürülemeyeceği unutulmamalıdır.
Tahkime dair UNCITRAL tarafından hazırlanan 1961 tarihli Uluslararası Ticari Tahkim Konusunda Avrupa Sözleşmesi ve New York Sözleşmesi önemli çalışmalar arasındadır.
Ad Hoc yani tarafların tahkimin usul ve esasına, hakemlerin seçimine ilişkin kuralları kendilerinin belirlediği tahkimde UNCITRAL Tahkim Kuralları en çok tercih edilen kurallardandır.
Kurumsal tahkimde ise tahkime ilişkin hususlar ilgili kurum tarafından kurallara bağlanmaktadır. Taraflar tahkim sözleşmesinde ya da şartında sadece bu kurumun tahkimini benimsediklerine atıfta bulunmakla yetinebilirler.
Bazı uluslararası tahkim kuruluşları;
ICC Tahkim Divanı Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Kuralları-ICC RULES OF ARBITRATION
Amerikalılar arası Ticari Tahkim Komisyonu Tahkim Kuralları – INTER AMERICAN COMMERCIAL ARBITRATION COMMISSION ARBITRATION RULES
Amerikan Tahkim Derneği Tahkim Kuralları – AMERICAN ARBITRATION ASSOCIATION
Londra Milletlerarası Tahkim Divanı – THE LONDON COURT OF INTERNATIONAL ARBITRATION
Kurumsal tahkim yolunun tercih edilmesinde güvenlik ve taraflara sunulan hizmet önemli sebeplerdendir.